poniedziałek, 29 sierpnia 2016

Wielka Synagoga w Tykocinie, "7" CUD POLSKI

Wracając z Biesiady Miodowej, która odbyła się w miniony weekend w Kurowie, nie mogłam pominąć jednego z moich ulubionych miasteczek na Podlasiu, a mianowicie Tykocina. Wiele osób pyta mnie, co warto zwiedzić w tym uroczym miasteczku. Zdecydowanie polecam odwiedzić Wielką Synagogę!
 
Zapraszam Państwa do odkrywania wnętrza wspaniałej Wielkiej Synagogi określanej w XVII- XVIII w. jako pierwszej po krakowskiej w Koronie. Obecnie jest jedną z najstarszych i najlepiej zachowanych synagog w Polsce!


Klikając na pierwsze zdjęcie, otworzy się galeria zdjęć.
fot. lubiepodlasie.blogspot.com
Geneza powstania:
Obecną Wielką Synagogę wybudowano w miejscu poprzedniej. Ta drewniana stała tu prawdopodobnie od początku istnienia gminy żydowskiej w Tykocinie, czyli od 1522r.. Murowana powstała później (1642r), w czasie kiedy tykociński kahał (gmina), dominował wśród skupisk żydowskich na Podlasiu, Mazowszu i Litwie. Synagoga pełniła nie tylko funkcję Domu Modlitwy, ale i miejsca spotkań, zgromadzeń kahału, chederu- szkoły religijnej, odbywały się tu sejmiki, a w wieży znajdowało się więzienie dla Żydów. Symbolicznie Bożnica, była również znakiem władzy nad podległymi sobie kahałami.

Konstrukcja synagogi:
-zbudowana na planie kwadratu, z wieżą nadającą budowli cech obronnych
-jako budulca użyto cegły na zaprawie wapiennej,
-do XVIII w. (pożar) miała nietypowy dach pogrążony attyką, obecnie, manstardowy,
- posiada popularne dla polskich synagog, dziewięciopolowe sklepienie,
-jest obecnie jednym z większych budynków synagogalnych w Polsce! 


Wnętrze synagogi z inskrypcjami w języku hebrajskim i aramejskim, fot. lubiepodlasie.blogspot.com

  Centralne miejsce synagogi zajmuje BIMA, która pełniła rolę mównicy, gdzie odczytywano zwoje Tory. Tu dokonywały się najważniejsze wydarzenia religijne jak inicjacja (obrzezanie) i konfirmacja zwana po hebrajsku bar micwaObecnie część Bimy jest w remoncie. Szykuje się też remont budynku z zewnątrz.

Obecnie trwa remont Bimy (siepnień 2016 r.)
(fot. lubiepodlasie.blogspot.com)
Inskrypcje i piękne zdobienia Bimy (fot. lubiepodlasie.blogspot.com)

 Musisz zobaczyć!
Najważniejszym miejscem w synagodze jest Aron-ha Kodesz, szafa ołtarzowa, w której przechowywano zwoje z tekstami świętej księgi Tory. Symbolicznie usytuowany w stronę Jerozolimy. Bogato zdobiony, posiada wiele detali zdobniczych, które mają swoją symbolikę.

Pięknie zdobiony Aron ha-kodesz, fot. lubiepodlasie.blogspot.com

Od niedawna oko turysty, może cieszyć zrekonstruowana na podstawie zdjęcia, snycerskiej roboty szafa ołtarzowa, gdzie pierwotnie przechowywano Torę.

Snycerskiej roboty, zrekonstruowane drzwi szafy ołtarzowej Aron ha-kodesz, fot. lubiepodlasie.blogspot.com


Ściany ozdobione są polichromią w języku hebrajskim i aramejskim z motywami roślinno- zwierzęcymi. Większość z nich pochodzi z XVIII i XIX w. a najstarsza z lat 60. XVII w.

fot. lubiepodlasie.blogspot.com

Wiele osób nieznających hebrajskiego mylnie odwraca książeczkę do góry nogami.
 fot. lubiepodlasie.blogspot.com

Do 1941 roku w Tykocinie mieszkało ok 2100/2500 Żydów. W czasie okupacji niemieckiej większość z nich zostało rozstrzelanych w pobliskim lesie Łopuchowskim. Wojnę przeżyło zaledwie 21 Żydów. (źródło: Archiwum Żydowskiego Instytutu Historycznego) Jeden z ocalałych, Pan Abraham Kapica, ofiarował muzeum wiele przedmiotów. Są eksponowane w synagodze.


W gablotach po prawej stronie znajdziemy wiele judaików- określenie przedmiotów (rękopisy, druki, rzeczy, dokumenty) dotyczących Żydów.
"Judaika" w jednej z gablot, fot. lubiepodlasie.blogspot.com

W miejscu gdzie dawniej były babińce (Babiniec to nazwa wydzielonej części w synagodze przeznaczonej dla kobiet i dzieci.) obecnie znajduje się przestrzeń wykorzystywana na wystawy czasowe.

Babiniec, obecnie miejsce wystaw czasowych. (fot. lubiepodlasie.blogspot.com)

Wielka Synagoga w Tykocinie od strony babińca/fot. lubiepodlasie.blogspot.com


W 2013 roku Wielka Synagoga zajęła 5 miejsce wśród 7 nowych Cudów w Polsce, wytypowanych przez prestiżowy magazyn podróżniczy National Geographic Traveler!



 Bożnica udostępniona jest jako muzeum dla zwiedzających od wtorku do niedzieli za biletem wstępu (sobota-bezpłatnie): MUZEUM W TYKOCINIE (kliknij)

Oprócz samego budynku można tu zwiedzać pokaźną kolekcję judaików oraz wystawę czasową w Babińcu. Odbywają się tu również spotkania, koncerty oraz wydarzenia związane ze świętami żydowskimi np. Święto Szałasów (Sukkot). Bardzo często można tu spotkać Żydów z Izraela, USA czy Australii, odwiedzających miejsca pamięci swoich przodków. Często słuchających przewodnika w zadumie, a najczęściej tańczących i śpiewających.
W skład muzeum wchodzi również drugi budynek, zrekonstruowany Dom Talmudyczny, gdzie można zobaczyć jak wyglądała dawniej Stara Apteka, Gabinet Zygmunta Glogera, jest też pokój poświęcony Zygmuntowi Bujnowskiemu, lokalnemu artyście. W jednym z pomieszczeń natrafimy na ekspozycję czasową.


Jeżeli chciałbyś/chciałabyś dowiedzieć się więcej na temat wnętrza Wielkiej Synagogi napisz do mnie, a ja chętnie oprowadzę Cię nie tylko po synagodze, ale i innych ciekawych miejscach w Tykocinie i na Podlasiu.
Więcej ciekawostek na temat Tykocina znajdziesz: TU
Kontakt (kliknij)

Copyrights: lubiepodlasie.blogspot.com

sobota, 20 sierpnia 2016

Wierszalin- osada proroka Ilji w ostępach Puszczy Knyszyńskiej na Podlasiu.

Podczas spaceru zorganizowanego przez stowarzyszenie PRO BONA Krynki odwiedziłam miejsca związane z postacią Eliasza Klimowicza. Był prostym chłopem ze Starej Grzybowszczyzny, budowniczym i społecznikiem, tym który dawał dobrą radę. Mimo, że kojarzony przez wielu jako "Prorok Ilja", założyciel "sekty" w osadzie Wierszalin, przez "tutejszych" mieszkańców zapamiętany jako osoba, która chciała zmienić rzeczywistość i życie nie tylko swoje, ale i lokalnej społeczności. Jakie były losy Eliasza Klimowicza? Tego możemy dowiedzieć się odwiedzając miejsca z nim związane.
Przedstawiam fotorelację z miejsc związanych z Eliaszem Klimowiczem.

fot. Przewodnik turystyczny Podlaskie



Cerkiew p.w. Jana Chrzciciela, Grzybowszczyzna Stara

Cerkiew p.w. Św. Jana Chrzciciela, fot. lubiepodlasie.pl



Brama cmentarza parafialnego.



Dom "Proroka Ilji", fot. lubiepodlasie.blogspot.com


Wierszalin, lubiepodlasie.pl




Fundamenty nowej cerkwi w osadzie Wierszalin. fot. Joanna Radziszewska


Jeżeli chcesz wybrać się na wycieczkę śladami Proroka Ilji, do Wierszalina, Grzybowszczynzny Starej, "na koniec świata" zapraszam do kontaktu:
mail: lubiepodlasie@gmail.com
tel. 889 564 202
all rights reserved (zdjęcia/tekst/pomysł-prawa autorskie)

Tykocin. Podlaskie "Miasteczko bajeczka".


Zaledwie ok 25 km od Białegostoku położone jest nad miasteczko nad Narwią, które chyba każdy pasjonat Podlasia zna...
Bywam w Tykocinie często i za każdym razem zadziwia mnie piękno i klimat tego miejsca!
Choć miasteczko jest małe (obecnie liczy zaledwie 2 tys. mieszkańców) i jadąc do celu nic nie wskazuje na to, że coś nas zaskoczy....jest zupełnie inaczej :)
Tykocin nazwany został przez Agnieszkę Osiecką "miasteczko bajeczka" Pojawił się na kartach trylogii Henryka Sienkiewicza, a nawet w popularnym filmie " U Pana Boga za..." o czym wspominałam na moim blogu:
http://lubiepodlasie.blogspot.com/2016/06/u-pana-boga-za-czyli-gdzie-na-prawde.html


Zamek w Tykocinie
Kościół p.w. św. Trójcy ufundowany przez Branickich

Szturm Zamku w Tykocinie, czyli zimowa rekonstrukcja wydarzeń z okresu Potopu Szwedzkiego


Posiada też wiele ciekawych zabytków z czasów Branickich, zwany jest "perłą baroku". Koniecznie należy zwiedzić rekonstruowany Zamek w Tykocinie!, gdzie można poznać m.in.
historię czasów Zygmunta Augusta. Na rynku stoi bohater Potopu szwedzkiego Stefan Czarniecki. Jest dawny Alumnat wojskowy ufundowany przez starostę tykocińskiego Krzysztofa Wiesiołowskiego. Niegdyś dom dla weteranów wojennych, trzeci tego typu obiekt w Polsce, a jedyny zachowany do naszych czasów! (Obecnie Alumnat restauracja i pensjonat).
Niegdyś działała w Tykocinie jedna z największych gmin wyznaniowych Żydów w Polsce ("pierwsza po Krakowskiej w Koronie"). Pozostałością po dawnym sztetlu (oprócz Wielka Synagoga w Tykocinie i Domu Talmudycznego) są wąskie uliczki domy i kamienice oraz najstarszy kirkut na Podlasiu!

 Tradycyjnej kuchni żydowskiej spróbujecie w jednej z restauracji zaraz przy Synagodze. Ja osobiście polecam Tejszę, gdzie serwują doskonały cymes świąteczny.
Na koniec warto udać się na rejs po Narwi (Polskiej Amazoni) organizowany przez FlisakPark Tykocin 


A w ostatnich dniach sierpnia, w tym roku: 20-21.08.2016 odbywa się XVII Tykocińska Biesiada Miodowa



Bohater Potopu Szwedzkiego i uwaga! ...trzeciej zwrotki Hymnu Polski, Stefan Czarniecki.
Most na rz. Narew zwanej "Polską Amazonią"

Wielka Synagoga


Będąc w Tykocinie należy odwiedzić Restauracja Tejsza i spróbować osławionego Cymesu Świątecznego!


Więcej przeczytacie w artykule" Tykocin i Knyszyn. Weekend z Wirtualnym Sztetlem"
http://www.sztetl.org.pl/pl/cms/aktualnosci/5333,tykocin-i-knyszyn-weekend-z-wirtualnym-sztetlem/

piątek, 12 sierpnia 2016

"Kopanica"- najstarszy system wodny na Podlasiu!

Przechadzając się po urokliwym Supraślu, możemy odkrywać historię sprzed 500 lat. Znajdziemy tu wiele ciekawych budynków, największe pod względem zbiorów i sławne w całej Polsce Muzeum Ikon, męski Monaster Zwiastowania Bogarodzicy, Muzeum Druku czy Teatr Wierszalin. Osoby posiadające więcej czasu chętnie wybierają się na spacer bulwarami imienia Wiktora Wołkowa, a w letniej porze wygrzewają na plaży nad rzeką Supraśl. Niewiele osób jednak wie, że oddaliwszy się od "głównych szlaków'' można poznać miejsca, których nie znajdziemy w przewodnikach....








"Kopanica", "Rzeka Kopana" Supraski System Wodny


Co w trawie piszczy?

Takim nietypowym miejscem jest grobla wzdłuż SUPRASKIEGO SYSTEMU WODNEGO!

Pasjonaci Supraśla, historycy postanowili opisać historię Supraskiego Systemu Wodnego, hydrotechnicznego cudu, o którym niewiele osób pamięta. Jest to kanał o długości 2,5 km. Dzięki staraniom dr Radosława Dobrowolskiego (Collegium Suprasliense) wpisany został w 2010 roku do rejestru zabytków.
Supraski System Wodny znany jest wśród mieszkańców jako „Kopanica”, „Rzeka Kopana”, "Nowa Rzeka". Według lokalnych przekładów, nazwy te wskazują na sposób powstania tego kanału.



Kiedy powstał SUPRASKI SYSTEM WODNY?

Jedna z hipotez wskazuje rok 1638 jako początek jego istnienia. Poświadcza to chociażby zapis opata Szybińskiego, który wniósł skargę do urzędu Starostwa Brańskiego na Andrzeja Adlera, niemieckiego szypera: […] piętnastego maja [1638r.] upust młynów klasztoru supraślskiego wysiekł był, tedy znowu dwudziestego maja, gdy już byli on upust naprawili…..windy wysiekł, śluzy rozrzuci, z stawu ryby wypuścił, młyny spustoszył, tartak który na pokrycie cerkwie tarcicy piłował zastanowił[…]


Czy najstarszy na Podlasiu system wodny powstał na początku XVII wieku? 

Z najstarszych dokumentów Monasterskich z 1510 roku. dowiadujemy się, że Aleksander Chodkiewicz, fundator Monasteru Zwiastowania Bogarodzicy, wydał dokument pozwalający mnichom prawosławnym reguły św. Bazylego Wielkiego, przenieść się z Gródka na uroczysko Suchy Hrud.

Według legendy mnisi puścili krzyż na platformie na rzekę Sprząślę (z biegiem czasu rzeka zmieniła nazwę na Supraśl.) Krzyż zatrzymał się na uroczysku Suchy Hrud i właśnie tam rozpoczęła się nowa karta historii prawosławnych mnichów przybyłych ze świętej góry Atos.

Mnisi otrzymali od Aleksandra Chodkiewicza wiele przywilejów. Mogli korzystać z dóbr fundatora. Pozwolił im również budować na rzece Supraśl, JAZY czyli ZAJMY WODNE (8 ha staw młynowy zakończony jazem)
Na cały system wodny początkowo składały się: kanały, staw (Zajma). Już pod koniec XVIII wieku było nad stawem położonych aż 5-6 wolnostojących „fabryk”: papiernia, dwa młyny, tartak oraz folusze.



Papiernia powstała za czasów unickiego opata Leona Kiszki. Za jego czasów oficyna wydawnicza się rozwinęła. W sumie wydrukowano 350 tytułów z czego 100 cyrylicą. Były wśród nich takie dzieła jak Pieśni Nabożne Franciszka Karpińskiego z piękną polską kolędą Bóg się rodzi oraz charakterystycznymi pieśniami: Kiedy ranne wstają zorze i Wszystkie nasze dzienne sprawy, drukowane były także Podróże Guliwera Jonathana Swifta.
Dzierżawców fabryki było kilku. Najbardziej w historii zapisała się postać Bazylego Lenczewskiego, który został cudownie uzdrowiony ze ślepoty po obmyciu oczu w źródełku na uroczysku Święta Woda. W podzięce wybudował tam świątynię oraz przyczynił się do wymalowania wizerunku Matki Bożej Bolesnej. Do dziś Sanktuarium ze źródełkiem oraz Wzgórze Krzyży jest miejscem ożywionego kultu religijnego.

Według ludowych przekładów Matka Boża przyśniła się nieszczęśnikowi i wskazała miejsce, gdzie papiernik miałby wykopać własnoręcznie ziemię, z której wypłynęła woda. Pocieszycielka nakazała mu obmyć oczy wodą, w konsekwencji czego niewidomy odzyskał wzrok. 
Wzgórze Krzyży, Święta Woda

Wracając do historii systemu wodnego....

W 1803 roku nastąpiła likwidacja zakonnej drukarni, papiernia wciąż działała na Zajmie.
Po powstaniu listopadowym car ustanowił tzw. Unię Celną, co oznaczało małą opłacalność handlu wyrobami włókienniczymi na terenie Królestwa Polskiego. Wielu fabrykantów, chcąc uniknąć cła w wysokości 15% na wywożone do Rosji materiały, przenosiło swoje fabryki do Cesarstwa Rosyjskiego. Supraśl leżał wówczas w Rosji, co ułatwiło fabrykantowi Wilhelmowi Zachertowi podjąć decyzję o przeniesieniu biznesu ze Zgierza do Supraśla. Sieć fabryk (było ich aż 10!), trudniąca się produkcją sukna rozwinęła skrzydła właśnie dzięki podwalinom folwarcznym wcześniej przygotowanym przez mnichów supraskich i później opatów unickich. Fabryki funkcjonowały do 1939 roku. Ostatnia z zachowanych "spłonęła'' niedawno. Jedyny spadkobierca, Pan Jan Zachert nie doczekał odzyskania utraconego mienia, które zostało mu po Wilhelmie Zachercie.
Warto dodać, iż właśnie dzięki niemu Supraśl zmienił swoje oblicze. Dawna osada stała się jednym z największych ośrodków przemysłowych w Polsce. Dziś miasteczko uzdrowiskowe przyciąga wielu turystów.
lubiepodlasie.blogspot.com